تحلیل و بررسی مضامین ادبی عربی در سه دفتر آخر مثنوی معنوی

گستره ی اصلی این پژوهش، رصد و بازشناسی مضامین حکیمانه ی ابیات سه دفتر آخر مثنوی مولانا در تطبیق با مضامین حکمی ادب عربی است. با تکیه بر نتایج به دست آمده در این تحقیق، می توان ادّعا نمود که مولانا در پاره ای از ابیات مثنوی، متأثّر از مضامین امثال و حکم و اشعار عربی بوده است. آشنایی مولانا با زبان و فرهنگ عربی و نیز مطالعه ی آثار ادبی برگرفته از این زبان، سبب شده است تا وی در کنار بهره گیری از مضامین حکمی عربی، با استفاده از دخل و تصرّف در آنها، ترجمه ی لفظ به لفظ، و یا بیان گزینشی بخشی از عبارت مورد اشاره، راه ابداع و نوآوری در پیش گیرد و از این طریق، ابیات خود را جاودانه ساخته و آنها را به عنوان مثل سائر در میان خاصّ و عام مقبول گرداند. ضمن آنکه با تحقیق و بررسی پیرامون مضامین عربی مطرح شده در سه دفتر آخر مثنوی مشخّص شد که تعدادی از این مضامین، ریشه در ادب فارسی و پند نامه های ایران باستان دارند که در عصر عبّاسی به عربی ترجمه شده و بعدها در قالب پوششی عربی دوباره به ادب فارسی بازگشته اند.